VAN HET KERKKOOR NAAR LIEFDE EN VERBONDENHEID

“Het was het jaar 1979-1980. We ontmoetten elkaar in een kerk. Ik bracht mijn ouders naar de kerk omdat mijn vader tijdelijk niet mocht rijden vanwege slechtziendheid als gevolg van een vergevorderde staar. Mijn partner was lid van het kerkkoor en was destijds nog getrouwd met een vrouw. Onze relatie begon eigenlijk pas echt te bloeien rond de tijd dat mijn vader eind 1980 overleed.”

Hoe hebben jullie elkaars interesse gekregen of hoe zijn jullie in contact gekomen? “Best wel leuk. Ik bracht mijn ouders dus naar de kerk, ik was zelf niet zo kerkelijk. Wij kwamen net terug uit het buitenland, dus wij kenden nog niet zo veel mensen. Ik wilde een beetje aansluiting vinden in plaats van naar huis te rijden en te wachten tot de dienst afgelopen was. Ik dacht: nou, ik kan mezelf ook aanmelden bij het koor. Het was gewoon een middel, een poging om wat onder de mensen te komen. Ik zag mijn partner al en dacht: volgens mij is dat een homoseksueel. Dat voelde ik gewoon aan, maar ik werd al snel uit de droom geholpen. Iemand zei: nee, hij is getrouwd! Ik was wel heel naïef. Ik was dan 26, maar ik had me vergist. Of toch niet? Er ontstond een vriendschap. Mijn partner was onder de indruk van mijn verhaal. Er ontstonden gevoelens voor elkaar.”

Hoe kwam je erachter dat je partner gevoelens voor je had? “We kregen seks. Later kwam ik erachter dat dit voor hem niet de eerste keer was met een man. Ik ontdekte ook veel meer over hoe mijn partner in elkaar zat. De situatie was wat gecompliceerd.”

Hoe hebben jullie relatie en intimiteit zich in de loop der jaren ontwikkeld? “Moeizaam, zou ik zeggen. Ik was uit de kast, maar mijn partner niet. Dat proces heeft al met al nog zo’n tien jaar geduurd. Hierdoor konden we onze gevoelens deels uiten, maar niet delen met familie of vrienden. Dit had ook gevolgen voor de ontwikkeling van een gezonde vorm van intimiteit. Het liefst zou hij getrouwd blijven en een driehoeksverhouding aangaan. Mijn partner kon niet kiezen. Uiteindelijk heeft zijn ex vrouw de stekker eruit getrokken. Op een gegeven moment had ik de behoefte om contact te zoeken met zijn ex. Puur om te laten weten dat het geen eendagsvlieg was geweest. Homoseksuelen staan er bekend om kortstondige relaties. Via via ben ik aan haar contactgegevens gekomen. Ik heb haar een e-mail gestuurd met: misschien zit je er niet op te wachten, misschien vind je het leuk, misschien vind je het niet leuk, misschien wil je ons zien of juist niet. Ze heeft gereageerd. Ze zei: nou, hartstikke fijn, wat leuk dat je contact hebt gezocht, maar zij had een nieuw leven opgebouwd. Ze heeft het ter kennisgeving aangenomen. Voor haar was het goed zo.”

Wat had uiteindelijk voor jouw partner de omslag gebracht? “Door de tijd met zichzelf aan de slag gaan en inzien. Hij had ook een rugzakje, een verleden. Hij schaamde zich voor het feit dat het zo was, terwijl het vreemde was dat hij twee homoseksuele broers had. Hij ervaarde dit als een soort gezichtsverlies.”

Hoe zou je de rol van seksuele intimiteit in jullie relatie beschrijven? “Voordat ik mijn partner ontmoette, had ik een kortstondige, maar heftige seksuele relatie met iemand anders. Ook hij was niet uit de kast en stond voor de klas als docent. Hij was doodsbang dat zijn seksuele geaardheid bekend zou raken, zelfs voor zijn eigen familie. Het belangrijkste voor mij was echter dat ik niet langer mijn voorkeur voor mannen kon verbergen. Deze ervaring markeerde het begin van mijn proces van zelfacceptatie. Mijn partner daarentegen had niet alleen een relatie met een vrouw toen wij elkaar leerden kennen, maar had tijdens zijn jeugd ook te maken gehad met seksueel misbruik door een vriend van een van zijn broers. Dit vond plaats in zijn ouderlijk huis. Voor mij was seks onlosmakelijk verbonden met intimiteit, maar voor mijn partner lag dit veel ingewikkelder en werd het vaak anders ervaren. Noem het gerust een ‘beschadiging’. Ik merk dat seksualiteit een andere dimensie krijgt naarmate je langer met iemand bent. Andere dingen worden ook belangrijker. Op een bepaald moment is daar ook verandering in gekomen. We hadden heel frequent seks, daarna minder. Ook leeftijd heeft hiermee te maken gehad. De intimiteit wordt belangrijker. Een keer over z’n bol aaien of een knuffel geven. De seks wordt voor mijn gevoel veel te groot gemaakt. Als er minder spastisch werd gedaan over een uitstapje dat iemand seks heeft met iemand anders, dan denk ik dat veel relaties stand zouden houden in plaats van te eindigen in een scheiding. Als iemand echt om je geeft, dan blijft diegene wel. Je moet jezelf ook seksueel ontwikkelen en experimenteren. Ik heb dat nooit gedaan, en toch kom je dan tot een punt dat je je afvraagt: is zij het nou? Is hij het nou? Moet ik daar nu de rest van mijn leven mee doorbrengen?”

Hebben jullie gemerkt dat jullie behoeften en voorkeuren op het gebied van seksuele intimiteit zijn veranderd naarmate jullie ouder zijn geworden? “Zeker. Ik kom uit een gezin waar over intimiteit, laat staan over seksualiteit, nauwelijks werd gesproken. Dit heeft bij alle gezinsleden voor de nodige frustraties gezorgd. Een 'klassieke regel' waarmee ik ben opgevoed is: ‘Er is niets lelijker dan een naakte man.’ Dit is een trieste weergave van hoe mijn moeder dit onderdeel van haar relatie ervoer. We hebben het hier over een generatie die erg kerkelijk was en de oorlog heeft meegemaakt. Die hadden aan het einde van de oorlog wel andere zorgen. Mijn zus leerde in het buitenland een Duitse jongen kennen, Gert. Mijn zus werd verliefd. Mijn ouders hadden de oorlog meegemaakt, dus een Duitser viel niet erg in de smaak. Ik werd meegestuurd om op mijn zus te letten. Lang verhaal kort, binnen een korte tijd was mijn zus zwanger. Ik heb toch niet goed opgelet, haha. Ik kom thuis van school. Mijn vader was erg overstuur! Uiteindelijk is alles wel goed gekomen. Maar om aan te geven hoe ingewikkeld het allemaal is. En juist, ik heb hele liefdevolle ouders gehad, maar ze waren te over beschermend. Je moet kinderen loslaten, je moet ze laten ervaren, tot bepaalde grenzen natuurlijk. Dus de ontwikkeling van onze seksuele relatie is redelijk complex geweest. Naarmate onze relatie zich verder ontwikkelde en ik meer vertrouwen kreeg in de toekomst ervan, kon ik intimiteit en seksualiteit beter van elkaar onderscheiden. Dat iemand seks heeft met een ander, betekent niet automatisch dat er niet meer van je gehouden wordt of dat je bang hoeft te zijn die ander te verliezen. Echt vertrouwen is niet direct afhankelijk van het uiten van seksuele gevoelens.”

“Ik weet nog toen ik thuis vertelde dat ik homoseksueel was. Ik schreef een brief aan mijn moeder, en vroeg haar of ze me naderhand wilde bellen. Ze belde me terug. “Goh, moet je dit papa vertellen?” zei ze. “Kun je niet beter wachten tot je een vriendje hebt?” Dus ik dacht, oké, zal dit wel goed vallen? Nee, dit is voor mij zo belangrijk. Het stond als een muur tussen mij en mijn ouders. Ik ben wie ik ben. Mijn vader zei: “Je bent een snotneus, je bent net 18 geworden. Je gaat maar naar de hoeren in Amsterdam en dan gaat het wel over.” Ik ben bij een maatschappelijk werkster gekomen. Ik wist niet goed hoe ik alles goed kon aanpakken. Samen met de maatschappelijk werkster maakte ik een afspraak om met mijn vader in gesprek te gaan. Mijn vader is op 10 december 1980 gestorven aan een hartaanval. De woensdag daarvoor zou ik mijn vader ontmoeten op eigen terrein om een man tot man gesprek te hebben. Dit heeft helaas nooit plaatsgevonden. Ik heb er nooit over kunnen praten zonder het droog te houden.”

Papa – Stef Bos

Want papa, ik lijk steeds meer op jou

Vroeger kon je steng zijn
En god ik heb je soms gehaat
Maar jouw woorden
Ze liggen op mijn lippen
En ik praat nu
Zoals jij vroeger praatte
Ik heb een goddeloos geloof
En ik hou van elke vrouw
En misschien ben ik geworden
Wat jij helemaal niet wou
Maar papa, ik lijk steeds meer op jou

Welke uitdagingen of veranderingen hebben jullie ervaren op het gebied van seksuele intimiteit naarmate jullie ouder werden? “Er is een tijd geweest waarin we een verschil in verlangen en hoe we daar uiting aan gaven, ervoeren. De frequentie van vrijen is weliswaar afgenomen, maar de manier waarop we uiting geven aan intimiteit zit soms in heel triviale, kleine dingen. Echt aandacht hebben voor elkaar is het belangrijkste onderdeel hiervan.”

Heeft jullie fysieke gezondheid invloed gehad op jullie seksuele relatie? “Zo ja, op welke manieren? Zo’n vijftien jaar geleden werd bij ons een hiv-infectie vastgesteld. Voor mij persoonlijk was dit een nederlaag na jaren van veilige seks te hebben gehad, behalve met mijn partner. Het heeft me jaren gekost om dit een plek te geven, en hetzelfde geldt voor het opnieuw moeten leren om te kunnen en mogen genieten van seks. Nu zit onze intimiteit veel in de kleine dingen. Een hand die naar je toe komt of wanneer een van ons aan het koken is, en er een hand onder mijn of zijn hemd door gaat. Maar er wordt ook nog gevreeën. Je moet hier wel de tijd en de ontspanning voor nemen. De eerste keer dat ik seks had was alsof je een ballon opblaast, en je prikt er een speld in en pffffffffttt. Met andere woorden, ik hoef er niet voor weg te lopen. Dit is het gewoon, dit is het. Toen leerde ik mijn huidige partner leerde kennen, moesten de gordijnen dicht. Een hand vastpakken op straat was lastig toen. Nu is het vooral binnenshuis of bij bekenden dat er bijvoorbeeld een hand over de knie heen gaat. Of kleine gebaren. Het heeft mij ook afgeremd en anders gemaakt. Welke stappen hebben jullie ondernomen om de seksuele intimiteit te behouden ondanks mogelijke gezondheidsproblemen? Die stappen bestonden voor mij uit veel huilen en er met een handjevol mensen over praten. Die groep was, naast mijn eigen familie, erg klein en in het begin zelfs niet bestaand. Dit alles uit angst voor stigmatisering, afwijzing en vooral vanwege schaamte. Mijn moeder heb ik het bijvoorbeeld nooit verteld.”

Hebben jullie ervaringen met discriminatie of vooroordelen gehad vanwege jullie seksuele geaardheid, vooral op oudere leeftijd? “Op jongere leeftijd wel, maar gelukkig niet veel of vaak. Heeft dit invloed gehad op jullie seksuele intimiteit? Zeker. Anders dan bij heteroseksuele koppels, durf je nooit echt uiting te geven aan gevoelens van genegenheid buiten de muren van onze veilige woonomgeving of die van de slaapkamer.”

Welke steun hebben jullie ontvangen van vrienden, familie of de gemeenschap met betrekking tot jullie relatie en seksualiteit? “Onze relatie werd thuis vrijwel onmiddellijk geaccepteerd. Nadat duidelijk was dat we partners waren, is dat eigenlijk nooit een issue geweest. Mijn moeder schaamde zich echter om onze relatie openlijk te benoemen. Toch was ze dol op mijn partner en als teken van die acceptatie schonk ze ons, inmiddels 21 jaar geleden, onze trouwringen.”

Was intimiteit vroeger bespreekbaar bij jullie thuis? “Nee, zoals eerder aangegeven, was daar geen ruimte voor. Schuine moppen werden in overvloed verteld, maar een zinvol gesprek over seksualiteit heeft nooit plaatsgevonden. Hoe bespreken jullie onderwerpen zoals seksuele wensen en behoeften met elkaar? Ik denk dat mijn partner iets beter kan aangeven wat zijn wensen op dit gebied zijn. Door deze vraag moet ik concluderen dat wij hier samen weinig over praten. Het is beslist een aandachtspunt. Ik zeg niet dat we er niet over praten, maar het stilzwijgen erover overheerst.”

Welke rol speelt emotionele intimiteit in jullie relatie, en hoe beïnvloedt dit de seksuele intimiteit? “Emotionele intimiteit is zeker aanwezig. Was die er niet, dan zouden we ons moeten afvragen of er nog wel voldoende basis is voor een relatie. Seks mag belangrijk zijn, maar het is uiteindelijk niet het fundament waarop onze relatie staat of valt.”

Welke adviezen zouden jullie geven aan andere homoseksuele stellen die ouder worden met betrekking tot het onderhouden van seksuele intimiteit? “Vanuit de historie werd homoseksualiteit niet algemeen geaccepteerd. We zijn allemaal gesocialiseerd in een maatschappij waar heteroseksualiteit de norm is. Mede om die reden vonden relaties tussen personen van hetzelfde geslacht vaak in het geheim plaats. Dit verklaart ook het fenomeen ‘Cruising’, waar mannen van verschillende achtergronden elkaar ontmoeten om seks te hebben. Samenwonende vrouwen werden in het verleden makkelijker geaccepteerd. Meer dan bij heteroseksuelen is het in de gay scene vaker een soort keuringsdienst, waar uiterlijk zeer belangrijk is, vooral bij het daten. Dat verklaart voor een deel ook de promiscuïteit, waar door heteroseksuelen vaak met enige jaloezie naar wordt gekeken. Een misvatting echter is dat het hebben van meerdere seksuele relaties beslist niet alleen aan homomannen is voorbehouden.”

Hoe zien jullie de toekomst van jullie relatie en seksuele intimiteit? “Mijn inschatting is dat seksuele intimiteit uiteindelijk steeds minder belangrijk wordt. Het lichaam is niet meer wat het was en lichaamsfuncties veranderen. Denk aan erectieproblemen bij mannen. Verder speelt de algehele gezondheid natuurlijk een rol. Het al dan niet ontstaan van bepaalde aandoeningen of ziektes speelt hierbij een rol..

Wat is uw grootste fantasie rondom het onderwerp seksuele intimiteit? “Die lijkt op het eerste gezicht eenvoudig, maar in de praktijk blijft dit lastig: met volle overgave en zonder terughoudendheid kunnen genieten van intimiteit in al zijn vormen, zonder schaamte voor jezelf of voor de ander. Seks hebben met meerdere mannen lijkt me ook wel wat!”

Wat is uw fijnste herinnering of verhaal rondom het onderwerp seksuele intimiteit? “Die herinnering gaat terug naar een saunabezoek met een vriend, waar ik na afloop voor het eerst intiem mee ben geweest.”

Zijn er aspecten van jullie relatie of van jullie seksuele leven die jullie nog willen verkennen of verbeteren? “Eigenlijk niet. Ik denk dat we met tevredenheid kunnen terugkijken op hoe onze relatie zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. Natuurlijk is het nooit perfect, en dat hoeft ook niet. Voor iedereen geldt dat we moeten leren om bepaalde zaken los te laten en afscheid te nemen van bepaalde dingen. Dat is een verlieservaring waar je mee om moet gaan, zoals er zoveel zijn in ieders leven.”